Voor wie van New York houdt

7 juni 2016 – Hoe vertel je het verhaal van een stad? In mijn vorige blog schreef ik hierover naar aanleiding van een bezoek aan het nieuwe Museum Rotterdam. Kort geleden kwam ik een geslaagd voorbeeld van urban storytelling tegen.

‘New York – A Novel, The Sweeping Saga of the Most Exciting City on Earth: uitgevers zijn altijd goed in flapteksten. Maar toevallig ben ik een paar keer kort in New York geweest en gefascineerd geraakt door deze stad. Dus ik wilde wel even verder kijken. Het boek opent met een paar historische landkaartjes, die tonen hoe de eerste nederzetting op Manhattan zich door de eeuwen heen heeft ontwikkeld. Daarna een meesterlijke eerste zin: ‘1664. So this was freedom.’ Ik ben in de kano van een Nederlandse pelshandelaar gaan zitten en heb de volgende duizend pagina’s verslonden – tot aan Summer 2009, waarmee het boek eindigt. Wat is het geheim van de schrijver Edward Rutherfurd en waarom is het een aanrader?

 

De stad als hoofdpersoon: urban storytelling

Rutherfurd vertelt de geschiedenis van New York aan de hand van een aantal fictieve personages. Ze leven op verschillende momenten in de tijd en hebben uiteenlopende achtergronden. De rode draad wordt gevormd door de Engelse familie Master, een van de oudste families van New York en old money. De eerste Master is een onbetrouwbare vrijbuiter, maar na een wat wiebelige start wordt de familie snel steenrijk in de handel. Naast de Masters verschijnen allemaal andere personages: Dirk van Dijck, een Nederlandse pelshandelaar en bewoner van Nieuw Amsterdam, met zijn Indiaanse dochter; de zwarte slaaf Quash en zijn nazaten; de straatarme Italiaanse familie Caruso; de Ierse familie O’Donnell; de Duitse familie Keller; de Joodse familie Adler.

 

Geen wolkenkrabbers zonder Mohikanen

De belevenissen van al deze mensen worden stevig ingebed in de geschiedenis van de stad en de regio. Rutherfurd toont zich een meester in het combineren van feiten en weetjes, niet alleen historisch maar ook politiek, sociaal, ruimtelijk-geografisch, economisch-financieel. Zo creëert hij een levendige wereld voor zijn personages. Hoewel die goed beschreven zijn, vind ik de stad zelf de hoofdpersoon. (De schrijver zal het hier waarschijnlijk niet mee eens zijn.) Rutherfurd neemt je telkens weer mee op een wandeling en door de ogen van de personages zie je de stad langzaam veranderen van een smerige nederzetting in de metropool van nu. Een fotokatern was leuk geweest.

Op allerlei manieren krijg je informatie toegediend. Bijvoorbeeld over de bouw van de eerste wolkenkrabbers: waarom de indianenstam van de Mohikanen daarvoor zo belangrijk waren; hoe iemand een val van het Empire State Building overleefde; waarom de eerste wolkenkrabbers zulke mooie torens en spitsen hebben. Wie van dit soort feitjes houdt kan zijn hart ophalen, want Rutherfurd grossiert erin.

Trump

Nu ik het boek uit heb, zie ik veel meer samenhang in de geschiedenis van New York en de naburige staten: hoe de oorlog met Engeland en de Burgeroorlog de stad en zijn inwoners vormden; hoe ingewikkeld de slavernijkwestie destijds was en racisme onverminderd voortwoekert; waar de enorme verschillen tussen arm en rijk vandaan komen; hoe de verschillende bevolkingsgroepen zich tot elkaar verhouden; hoe het geloof op allerlei manieren doorwerkte en doorwerkt. Het is een complex verhaal met veel verschillende facetten. – En dan gaat het hier alleen om New York en omgeving. Een belangrijke regio, maar niet representatief voor het hele land.

Ook mijn blik op het huidige Amerika is veranderd. Bijvoorbeeld op het fenomeen Trump: een keiharde, puissant rijke zakenman-straatvechter, zoals er zoveel in de geschiedenis van New York voorkomen. Want die wordt bepaald door de haven, de handel, de markt en de meedogenloze jacht op het grote geld. Rutherfurd legt uitgebreid uit hoe er vanaf het eerste contact met de nieuwe wereld geroofd, gemanipuleerd, gegokt, gefraudeerd en gespeculeerd wordt om “the biggest pile” binnen te halen. Maakt niet uit hoe.

The American Dream: voor wie?

Ieder voor zich en God voor ons allen: dat is het gevoel dat ik na het lezen overhield. The American Dream is binnen handbereik van iedereen. Alleen heeft de een meer geluk dan de ander, betere kruiwagens, geen last van discriminatie en/of racisme, en/of minder last van zijn geweten. Als je je in deze harde wereld kunt handhaven, heb je het niet slecht gedaan en maak je een kans je dromen uit te laten komen. (Zoals de Italiaanse familie Broccoli, die de basis voor hun broccoli-imperium legt op het naburige Long Island. Een van de zonen wordt later de producer van de eerste Bond films.)

Rutherford zegt het anders. Aan het eind van zijn verhaal gekomen keert hij terug naar zijn eerste zin.

“And suddenly it came to him. That Strawberry Fields Garden he’d come from, and the Freedom Tower he’d been thinking of: taken together, didn’t they contain the two words that said it all about this city, the two words that really mattered? It seemed to him that they did. Two words: the one an invitation, the other an ideal, an adventure, a necessity. ‘Imagine’ said the garden. ‘Freedom’ said the tower. Imagine freedom. That was the spirit, the message of this city he loved. You really didn’t need anything more. Dream it and do it. But first you must dream it. Imagine. Freedom.  Always.”

 

Strawberry Fields is een gedenkplaats in Central Park ter nagedachtenis aan John Lennon.

 

De Freedom Tower is gebouwd op de site van de Twin Towers, die verwoest werden op 11 september 2001.

 

Leuke documentaire over de ruimtelijke ontwikkeling, urban planning en engineering in New York: New York, We built this city

.